Dit wil je kind leren en ontwikkelen (0-4 jaar)
Als volwassenen zijn we gewend om iets af te maken waar we aan beginnen. We hebben vaak jarenlang dezelfde hobby’s en interesses. Bij jonge kinderen werkt dat anders. Ze kunnen zich een tijdlang intens focussen op één activiteit en daar plotseling mee stoppen. Dit heeft alles te maken met de zogenoemde ‘sensitive periods’ of ‘sensitieve periode’, die samenhangen met de natuurlijke ontwikkelingsfases van een kind.
Bekijk je deze content liever als video? Dat kan ook!
Wat is een sensitieve periode?
Een ‘sensitieve periode’ is een periode waarin een kind een intense interesse ontwikkelt voor een bepaald leerproces. In deze fase gaat leren moeiteloos, simpelweg omdat het kind er zelf intrinsiek naar neigt.
Neem bijvoorbeeld mijn zoon Jayson. Toen hij 3 jaar was, heeft hij maandenlang elke dag uren gepuzzeld. Van de ene op de andere dag stopte hij ermee. Nu puzzelt hij nog steeds af en toe, maar niet meer zo intens. Het lijkt alsof hij heeft geleerd wat hij wilde leren en klaar was om verder te gaan.
Deze leerfases zijn geen rechte lijn, maar eerder golven: een intense periode van groei, gevolgd door een rustiger fase, waarna een nieuwe golf zich aandient.
De vier ontwikkelingsfases (0-24 jaar)
Maria Montessori onderscheidt vier grote fases in de ontwikkeling van een kind. Elke fase heeft zijn eigen kenmerken en behoeften.
Fase 1: Vroege kindertijd (0-6 jaar)
- Kinderen zijn concrete denkers en leren door te doen.
- Ontwikkeling is vooral fysiek en sensorisch: bewegen, voelen, taal verwerven.
- Grote drang naar onafhankelijkheid (“Ik wil het zelf doen!”).
0-3 jaar: onbewuste opzuigende geest
- Leert zonder bewuste inspanning (bijvoorbeeld lopen, praten).
- Kan van de ene naar de andere activiteit schakelen.
- Neemt alles in zich op uit de omgeving, zonder expliciete instructies.
3-6 jaar: bewuste opzuigende geest
- Meer doelgericht leren.
- Begrijpt concepten als orde, volgorde, vroege wiskunde en taal.
- Kan bewust oefenen en verfijnen wat eerder onbewust is aangeleerd.
Fase 2: Kindertijd (6-12 jaar)
- Kinderen ontwikkelen logica en redeneren.
- Ze willen de wereld begrijpen en hun rol daarin ontdekken. Willen ontdekken: ik kan het zelf. En: ik kan er zelf over nadenken.
- Denken evolueert van concreet naar abstract.
Fase 3: Adolescentie (12-18 jaar)
- Kritisch denken, zelfevaluatie en sociale ontwikkeling staan centraal.
- Kinderen zoeken hun plaats in de wereld en bouwen morele waarden op.
- Ze willen emotionele onafhankelijkheid en op eigen benen staan.
Fase 4: Volwassenheid (18-24 jaar)
- Relatieve rustfase, waarin ze zichzelf en hun plek in de wereld beter begrijpen.
- Ontwikkelen van financiële onafhankelijkheid, wil ervaren: ik kan het zelf krijgen.
- Willen echt zelfstandig leven.
Hoe speel je in op de ontwikkelingsfases van je jonge kind (0-4 jaar)?
Als je begrijpt hoe je kind zich ontwikkelt, kun je makkelijker inspelen op zijn of haar behoeften. Hieronder een paar voorbeelden van sensitieve periodes en hoe je ermee omgaat:
Thema | Leeftijd | Hoe speel je hierop in? |
Beweging | Vanaf geboorte | Geef je kind ruimte om vrij te bewegen. Vermijd te veel tijd in boxen of stoeltjes en laat het zelf ontdekken. |
Wiskunde | Vanaf geboorte | Benoem hoeveelheden in het dagelijks leven zoals: ''Dit is 1 sok, dit zijn 2 sokken.” of tel de traptreden tijdens het traplopen. |
Emotionele controle | Vanaf geboorte | Leer je kind emoties herkennen en benoemen. |
Orde | 6 maanden - 3,5 jaar | Creëer een vaste structuur in huis, zoals een herkenbaar dagritme en een vaste plek voor speelgoed. Tip: wij gebruiken deze picto's om de dagstructuur samen te bepalen en hangen dit op een zichtbare plek. |
Interesse in kleine objecten | 1 - 3,5 jaar | Bied speelgoed en materialen aan die de fijne motoriek stimuleren. |
Woordenschat | Vanaf 1 jaar | Praat veel met je kind, lees voor en benoem alles in de omgeving. |
Zindelijkheid | 12 - 18 maanden | Vaak begint in deze periode de eerste interesse in het toilet, speel daarop in. Neem ze mee naar het toilet, laat ze erop zitten als ze dat willen en zie wat er gebeurt. |
Sensorische ontwikkeling | 2,5 - 6,5 jaar | Geef je kind de kans om verschillende texturen, geuren en gewichten te ontdekken. |
Letters en klanken | 2,5 - 5 jaar | Laat je kind letters voelen, bijvoorbeeld met deze sandpaper letters. |
Muziek | Vanaf 3 jaar | Stimuleer ritme en melodie, bijvoorbeeld met een schermvrije muziekhulp zoals Timio. |
Schrijven | Vanaf 4 jaar | Zodra een kind letters herkent, zal het willen experimenteren met schrijven. |
Lezen | Vanaf 5 jaar | Zodra een kind schrijft en begrijpt wat woorden betekenen, is de stap naar lezen klein. |
Conclusie
Je kind hoeft niet per se iets te leren in een bepaalde periode, maar als je de sensitieve periodes herkent, begrijp je waarom het ineens gefixeerd is op een bepaalde vaardigheid. Door hierop in te spelen, stimuleer je zelfvertrouwen, zelfstandigheid en het vermogen om zichzelf te vermaken.
Wil je meer lezen over hoe je kind leert om zelfstandig te spelen? Check dan deze blog over zelf leren spelen.